2025 Venedik Mimarlık Bienali

Her yıl mimarlığın nabzını tutan Venedik Mimarlık Bienali, bu yıl da mimariyi sadece bir yapı sanatı olarak değil, aynı zamanda doğayla, toplumla ve teknolojiyle kurulan karmaşık bir ilişki biçimi olarak ele almaktadır. 2025 edisyonunun küratörlüğünü MIT profesörü Carlo Ratti üstleniyor ve bienalin bu yılki teması: "Intelligens: Natural. Artificial. Collective." (Zekâ: Doğal. Yapay. Kolektif.)

Görsel:https://www.archdaily.com/

Latince "anlamak" anlamına gelen "Intelligens", aynı zamanda "insanlar" anlamındaki "gens" kelimesini de içeriyor. Bu tema, bizi sadece yapay zekâ üzerine düşünmeye değil, aynı zamanda doğal zekâyı, yani doğanın aklını ve kolektif zekâyı da hesaba katmaya davet etmektedir. Ratti, bu üç zekâ türünün birleşimiyle mimarlığın dönüşebileceğine inanmakta ve sergilenen projeler de bu çok katmanlı temaya cevap verir niteliktedir.

Yaratıcılığın Sınırlarında Dolaşan Projeler

Bienal, bu yıl 750'yi aşkın katılımcıyı ve 300'ün üzerinde projeyi ağırlamaktadır. Giardini ve Arsenale gibi ana mekânlarda; yapay zekâ destekli tasarımlar, biyolojik malzemelerle oluşturulmuş mekânlar, robotların inşa ettiği yapılar ve küresel sorunlara karşı çözümler sunan pavyonlar öne çıkmaktadır.

Altın Aslan ödülü, Diller Scofidio + Renfro’nun tasarladığı "Canal Café" projesine verilmiştir. Bu proje, su arıtma sistemini sosyal bir buluşma alanı olan espresso bar ile birleştirmekte ve mimarlığın hem işlevsel hem de sosyal bir araca dönüşebileceğini etkileyici bir şekilde göstermektedir.

Gümüş Aslan Ödülü, Kate Crawford ve Vladan Joler'in “Calculating Empires: A Genealogy of Technology and Power Since 1500” adlı interaktif analiz çalışmasına verilmiştir. Yapay zekânın tarihsel bağlamda güç yapıları üzerindeki etkisini sorgulayan bu eser, düşünsel derinliğiyle bienalin en zihin açıcı projelerinden biri olmuştur.

Pavyonlar

Bahreyn Pavyonu, geleneksel soğutma tekniklerini çağdaş mimarlıkla buluşturan “Heatwave” adlı projesiyle en iyi ulusal katılım dalında Altın Aslan ödülünü almıştır. Proje, sıcak iklimlerde doğal yollarla serinlik yaratmanın yollarını araştırmakta ve mimarlığın iklim krizine karşı alabileceği pozisyonları sorgulamaktadır.

Görsel:https://www.archdaily.com/

Rolex Pavyonu, sürdürülebilirlik anlayışını lüksle buluşturmayı başaran projelerden biridir. Geri dönüştürülmüş ahşap, terrazzo zeminler ve Murano camıyla inşa edilen yapı, hem malzeme seçimiyle hem de sergi içeriğiyle çevresel farkındalığı merkeze almaktadır.

Görsel:https://www.rolex.com/tr/perpetual-initiatives/perpetual-arts/architecture/biennale-di-venezia

Türkiye Pavyonu: Grounded

İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafından organize edilen Türkiye Pavyonu, 2025 Venedik Mimarlık Bienali’nde Grounded adlı projeyle yer almaktadır. Küratörlüğünü Ceren Erdem ve Bilge Kalfa'nın üstlendiği proje, toprak kavramını bir ekosistem, doğal zekâ, yaşayan bir arşiv ve destekleyici bir model olarak ele almaktadır.

Görseller:https://www.archdaily.com/1023445/the-turkiye-pavilion-announces-grounded-exhibition-and-curators-for-the-2025-venice-architecture-biennale

İki aşamalı açık çağrı sonucunda, 48 başvuru arasından seçilen Grounded, mimarlığı disiplinlerarası bir bakış açısı olarak görmektedir. Sergi; sanatsal bakış açıları, yerel yapı teknikleri ve bilimsel belgelerle desteklenmiş anlatımıyla hem geçmişe hem de geleceğe bir köprü kurmayı hedeflemektedir.

Ziyaretçilerine duyusal deneyimler sunacak olan pavyon, toprağın yaşam, hafıza ve bilgi kaynağı olduğunu vurgularken; geçmiş medeniyetlerden kalan izleri ve doğayla uyum içinde yaşamanın olasılıklarını da gözler önüne sermektedir.

Mimarlık Nereye Gidiyor?

2025 Venedik Mimarlık Bienali, mimarlığın geleceğine dair birçok önemli soruyu gündeme getirmektedir. Yapay zekâ, mimarlığın yaratıcılığını kısıtlar mı yoksa genişletir mi? Doğa, bir tasarım ortağı olarak nasıl yeniden konumlandırılabilir? Toplumun zekâsı, mekânların şekillenmesinde nasıl bir rol oynayabilir?

Görseller: Wallpaper Magazine

Tüm bu sorular, bienalde sadece sergilenen eserlerle değil, aynı zamanda yaratılan tartışma ortamlarıyla da ortaya konmaktadır. Bienal, mimarlığın düşünsel boyutunu daha da görünür kılarak; yalnızca gözle değil, zihinle de gezilen bir sergi sunmaktadır.

Zekâ, Mimarlığın Neresinde?

"Intelligens" teması, mimarlığın fiziksel bir üretim olmanın dışında veriyle, doğayla, kolektif hafızayla ve yapay zekâyla birlikte ortaya çıkabileceğini gösteriyor. Bu yılki bienal, bize mimarlığın geleceğini sadece teknolojide değil; doğada, topluluklarda ve kolektif düşüncede de aramamız gerektiğini göstermektedir.

Kaynakça:

https://www.labiennale.org/en/architecture/2025/introduction-carlo-ratti

https://www.wallpaper.com/architecture/rolex-pavilion-venice-architecture-biennale-2025

https://www.theguardian.com/artanddesign/2025/may/09/robots-aperol-spritz-venice-architecture-biennale-2025-review-3d

https://www.welt.de/256101220

https://www.archdaily.com/1030022/bahrain-wins-the-golden-lion-for-best-national-participation-at-the-2024-venice-architecture-biennale

https://worldarchitecture.org/architecture-news/fhmgv/bahrain-and-diller-scofidio-renfro-win-golden-lions-at-the-2025-venice-architecture-biennale.html

https://iksv.org/en/news/turkiye-pavilion-to-present-grounded-at-the-19th-international-architecture-exhibition-la-biennale-di-venezia